Najbardziej filmowe miasto Polski

Oglądając "Vabank", "Psy" czy "Akademię Pana Kleksa", a nawet amerykańską produkcję "Jakub Kłamca", z Robinem Williamsem w roli głównej, można dostrzec w tle widać uroki tego miasta. Powstały tu także seriale - "Jan Serce", "Lalka" czy "Doktor Ewa".

Nad Strawą nakręcono zdjęcia do prawie 40 filmów pełnometrażowych, krótkometrażowych, telewizyjnych i seriali - zarówno polskich, jak i zagranicznych. Co jest takiego magicznego w tym miejscu, że reżyserzy polscy (Andrzej Wajda, Agnieszka Holland, Stanisław Różewicz, Tadeusz Chmielewski, Tadeusz Konwicki, Janusz Morgenstern, Marek Piwowski, Krzysztof Krauze, Juliusz Machulski, Jerzy Hoffman) i zagraniczni (Stijn Coninx i Peter Kassovitz) tu właśnie tworzą swój filmowy świat?

"Przed każdym filmem jest tak, że jeździmy i szukamy miejsc, które by nam się podobały. Tak było i w tym przypadku. Dlaczego Piotrków? Bo jest bardzo uroczy, ma jakiś swój klimat i niepowtarzalny nastrój" - mówi dla oficjalnego portalu Piotrkowa Trybunalskiego reżyser Peter Kassovitz.

Miasto posiada uroczą scenerię i niepowtarzalny klimat. Sam Stanisław Różewicz tak chwali jego estetyczne atuty: "Piotrków, oprócz urody piotrkowianek, ma wspaniałą topografię. Jest bardzo fotogeniczny jeśli chodzi o perspektywę, obrazy. Starówka zaskakuje nieoczekiwanymi perspektywami, zamknięciami ulic, frontonami domów, ciekawymi podwórkami, przejściami, kontrastami...".

W 1982 roku Radosław Piwowski uwiecznił trybunalski pejzaż w serialu "Jan Serce". Opowiada on o sercowych perypetiach tytułowego bohatera - kanalarza z warszawskiej Woli. Serial utrzymany jest w konwencji melodramatu. Jan Serce (Kazimierz Kaczor - w opinii twórców i widzów jedyny predestynowany do tej roli aktor) to wrażliwy idealista, człowiek szlachetny i dobroduszny. Szuka swej drugiej połowy...

Bohater serialu w pierwszym odcinku przyjeżdża z mamą do Piotrkowa, tu też poznaje Lusię (Hanna Stankówna), równie samotną jak on kobietę. Mama Jana chce wyswatać z nią szybko swego 40-letniego, wciąż samotnego syna. Chociaż z zalotów nic nie wynika, Janek zdąży się z niedoszłą narzeczoną pokłócić. Scysja ma miejsce na piotrkowskich plantach, czyli dzisiejszym Placu Niepodległości. Sceny do "Swaty" (pierwszy odcinek "Jana Serce") powstały na Rynku Trybunalskim oraz ulicy Konarskiego.

Lusia Stawska oprowadza bohatera po Starym Mieście, w tle widoczny jest kościół ojców jezuitów, który znany jest z obrazu Matki Bożej Trybunalskiej. Na rynku Lusia rekomenduje jego architekturę ("Niech pan patrzy, tam jest pałac Szydłowskich, a królowa Bona mieszkała w drugim pałacu"), ale mężczyzna spieszy się na dworzec.

Secesyjna stacja kolejowa w Piotrkowie jest również warta obejrzenia - powstała w połowie dziewiętnastego wieku jako część szlaku "drogi żelaznej", czyli Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Po dziś dzień posiada historyczny wygląd. Pięć lat wcześniej, w tym miejscu, zjawiła się ekipa serialu "Lalka" (reż. Ryszard Bera), by nakręcić sceny ze Stanisławem Wokulskim (Jerzy Kamas).

Również nad Strawą powstał w 1970 roku serial "Doktor Ewa" - pierwszy polski serial obyczajowy o tematyce medycznej. Dziewięcioodcinkowa produkcja, w reżyserii Henryka Kluby, opowiada o młodej lekarce z Warszawy, która mimo ciekawszej pracy w stolicy, wybiera posadę w Międzyborzu, gdzie rozpoczyna praktykę lekarską w wiejskim ośrodku zdrowia.

W mieście powstały zdjęcia do trzech odcinków: "Trudny wybór", "Prawo do życia" oraz "Dwie prawdy". Widzimy w nich staromiejski rynek (a dokładnie południową pierzeję), ulice: Grodzką, Rakowską i Śląską.

Główną rolę powierzono Ewie Wiśniewskiej, która tak wspomina okres pracy na planie:

"Tam były stare, ciekawe uliczki, pewnie teraz już poddane renowacji, które miały klimat małego miasteczka. Można tam było znaleźć przeróżne miejsca filmowe. Ponadto do Piotrkowa było blisko z wytwórni łódzkiej, więc jeśli tam akurat kręciło się film, to było łatwiej pojechać do Piotrkowa, niż gdziekolwiek indziej" - mówi aktorka w książce "Polska na filmowo".

"Co ciekawe, najbardziej mi się upamiętniła ulica, przy której było więzienie. Wtedy robiło przerażające wrażenie, dzisiaj podobno jest to dosyć ekskluzywne miejsce odosobnienia. Tak się składało, że w Piotrkowie Trybunalskim prawie zawsze byłam zimą i pamiętam to miasteczko zawsze zasypane śniegiem. Podobno przeżywa ono teraz niesłuchany rozwój" - dodaje na łamach książki Wiśniewska.

A wy, jak zapamiętaliście Piotrków Trybunalski z ekranu telewizora lub osobistych doświadczeń?

Zapraszamy do obejrzenia galerii jednego z mieszkańców tego historycznego miasta.

Sympatykom miasta nad Strawą i naszych filmowych wojaży, dzięki uprzejmości Urzędu Miasta w Piotrkowie Trybunalskim, udostępniamy funkcjonalny spis miejsc oraz mapkę.

Legenda:

1. "Ewa chce spać"

2. "Świadectwo urodzenia"

3. "Echo"

4. "Życie raz jeszcze"

5. "Potem nastąpi cisza"

6. "Święta wojna"

7. "Piwo"

8. "Doktor Ewa"

9. "Jak daleko stąd, jak blisko"

10. "Lalka"

11. "Vabank"

12. "Jan Serce"

13. "W cieniu nienawiści"

14. "Kanclerz"

15. "Nowy Jork 4 rano"

16. "Komediantka"

17. "Biesy"

18. "Daens"

19. "Psy"

20. "Uprowadzenie Agaty"

21. "Jakub Kłamca"

22. "Syzyfowe prace"

23. "Pan Tadeusz"

24. "Przedwiośnie"

25. "Przeprowadzki"

26. "Masz na imię Justyna"

Miejsca, w których kręcono sceny do poszczególnych filmów:

- Rynek Trybunalski - "Ewa chce spać" (1957), filmowy debiut reżysera Tadeusza Chmielewskiego nagrodzony Złotą Muszlą, Grand Prix Międzynarodowego Festiwalu Filmów Fabularnych w San Sebastian. Surrealistyczna komedia o perypetiach tytułowej Ewy, uczennicy Technikum Geodezyjnego, która w przeddzień rozpoczęcia roku szkolnego poszukuje noclegu w dziwnym mieście i napotyka na swej drodze kilka niezwykłych osób, m.in. początkującego złodzieja Lulka i sympatycznego policjanta Piotra. Film był aktorskim debiutem Barbary Kwiatkowskiej, Kaliny Jędrusik i Jeremiego Przybory.

- Dworzec PKP, perony - "Świadectwo urodzenia" (1960), dramat wojenny, uznawany za najlepszy film w reżyserskiej karierze Stanisława Różewicza i dzieło wręcz unikatowe w skali światowej. Autorem scenariusza był brat reżysera, Tadeusz Różewicz. Składająca się z trzech nowel opowieść o wojnie widzianej oczyma dziecka została nagrodzono m.in. Złotym Lwem, Gran Prix Międzynarodowego Festiwalu Filmów Dziecięcych w Wenecji oraz nagrodą FIPRESCI (nagroda krytyków filmowych) w Cannes.

- Ulica Sieradzka i Stroczyńskiego - "Życie raz jeszcze" (1964), dramat polityczny, jeden z najlepszych filmów rozrachunkowych reżysera Janusza Morgensterna. Tuż po premierze zatrzymany na 20 lat "na półce" przez PRL-owską cenzurę. Autorem scenariusza był Roman Bratny. Film opowiada o dramatycznych losach trojga ludzi na tle politycznych przemian w kraju tuż po zakończeniu II wojny światowej. Idealistyczny komunista Jakuszyn, były pilot RAF-u Piotr i młoda działaczka ZWM Anna, osobiście doświadczają wypaczeń okresu stalinowskiego. Główne role zagrali Andrzej Łapicki, Ewa Wiśniewska i Tadeusz Łomnicki.

- Ulica Rwańska, Towarowa i Żelazna - "Potem nastąpi cisza" (1965), dramat psychologiczny, drugi film nakręcony przez Janusza Morgensterna w Piotrkowie. Wojenna opowieść o nowo formowanym Wojsku Polskim, politycznych konfliktach roku 1944 i nieufności pomiędzy partyzantami AK i GL, była aktorskim debiutem Marka Perepeczki. W filmie zagrali również m.in. Daniel Olbrychski, Barbara Brylska, Tadeusz Łomnicki i Witold Pyrkosz. Zarówno reżyser obrazu, jak i autor zdjęć, Jerzy Wójcik, otrzymali nagrodę Ministra Obrony Narodowej II stopnia.

- Plac Kościuszki - "Święta wojna" (1965), pierwsza polska pełnometrażowa komedia piłkarska wyreżyserowana przez Juliana Dziedzinę z udziałem największych gwiazd rodzimego kina. W przezabawnej opowieści o potyczkach kibiców dwóch śląskich drużyn "Naprzodu" i "Sparty" zagrali: Elżbieta Czyżewska, Zdzisław Maklakiewicz, Roman Kłosowski, Mieczysław Czechowicz, Jacek Fedorowicz, Andrzej Kopiczyński, Tadeusz Kalinowski, Ludwik Benoit, Krystyna Feldman, Bolesław Płotnicki. W roli komentatora na stadionie wystąpił legendarny Jan Ciszewski.

- Dworzec PKP, wnętrza i perony - "Piwo" (1965), nowela filmowa wyreżyserowana przez Stanisława Różewicza w oparciu o opowiadanie Tadeusza Różewicza. Jeden z nielicznych filmów w rodzimej kinematografii, który poddaje w wątpliwość stereotyp Polaka, niezłomnego bohatera walczącego z niemieckim okupantem w czasie II wojny światowej. Bohaterem opowieści jest Henryk, mężczyzna, który widział jak hitlerowiec policzkuje jego matkę, i który nie zrobił nic by jej pomóc.

- Ulica Rakowska- "Doktor Ewa" (1970), pierwszy polski serial obyczajowy o tematyce medycznej, w całości wyreżyserowany przez Henryka Klubę. 9 -odcinkowa opowieść o młodej lekarce, która rezygnując z kariery w stołecznym szpitalu, podejmuje się pracy samodzielnego lekarza na prowincji. Odtwórczyni tytułowej roli Ewa Wiśniewska otrzymała nagrodę aktorską czechosłowackiego czasopisma (tygodnika) "Kvety".

- Huta szkła "Hortensja" - "Jak daleko stąd jak blisko" (1972), dramat psychologiczny, w reżyserii Tadeusza Konwickiego uznawany za jedno za najbardziej śmiałych formalnie dzieł polskiej kinematografii lat 70. Zrealizowana w konwencji snu opowieść człowieku, który chcąc wyjaśnić przyczyny samobójstwa przyjaciela odbywa symboliczną podróż w przeszłość i głąb samego siebie. W rolach głównych wystąpili: Andrzej Łapicki, Gustaw Holoubek, Maja Komorowska, Ewa Krzyżewska, Edmund Fetting. Film zdobył m.in. nagrodę specjalna za scenariusz na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Autorskich w San Remo.

- Dworzec PKP - "Lalka" (1977), serial, 7-odcinkowa filmowa adaptacja powieści Bolesława Prusa pod tym samym tytułem w reżyserii Ryszarda Bera. W roli Wokulskiego wystąpił Jerzy Kamas, Izabelę Łęcką zagrała Małgorzata Łęcka, Rzeckiego - Bronisław Pawlik. Twórcy serialu otrzymali wiele nagród, m.in. "Złoty Ekran" przyznawany przez czytelników czasopisma "Ekran", dwie nagrody aktorskie (Bronisław Pawlik i Włodzimierz Boruński) na Festiwalu Polskiej Twórczości Telewizyjnej w Olsztynie oraz nagrodę zespołową Przewodniczącego Komitetu d/s Radia i Telewizji dla kierownictwa produkcji.

- "Złoty Róg", Galeria BWA - "Vabank" (1982), komedia w stylu retro, reżyserski debiut Juliusza Machulskiego. Opowieść o kasiarzu Kwinto, który przy pomocy grupy przyjaciół bierze odwet na nieuczciwym właścicielu banku Kramerze uznawana jest za obowiązkową klasyką wielbicieli rodzimej kinematografii. Czołowe postacie w filmie zagrali Jan Machulski, Leonard Pietraszak, Witold Pyrkosz, Jacek Chmielnik i Elżbieta Zającówna. Film zdobył sześć nagród na międzynarodowych festiwalach, m.in. w Karlovych Varach, Marsylii i Manili oraz nagrodę na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni, w kategorii najlepszy debiut reżyserski.

- Rynek Trybunalski, południowa pierzeja - "Jan Serce" (1980), jeden z najsłynniejszych polskich seriali obyczajowych, wyreżyserowany przez Radosława Piwowarskiego, z muzyką Seweryna Krajwewskiego. Rolę tytułowego bohatera, warszawskiego kanalarza, naiwnego idealisty poszukującego swojej drugiej połówki, zagrał Kazimierz Kaczor. W pozostałych rolach wystąpili m.in. Jadwiga Kuryluk, Jan Himilsbah, Włodzimierz Musiał, Anna Nehrebecka, Jadwiga Jankowska- Cieślak.

- Wnętrza kościoła oo. Jezuitów - "W cieniu nienawiści" (1985), drugi w dziejach kinematografii polskiej obraz rozliczający się z tematyką Holocaustu w sposób inny niż dotychczasowy. Wyreżyserowany przez Wojciecha Żółtowskiego film opowiada historię młodej kobiety, która narażając siebie i swoich bliskich, ukrywa żydowskie dziecko w okupowanej Warszawie. W rolach głównych występują: Bożena Adamek, Ewa Szykulska, Barbara Brylska, Róża Chrabelska, Aleksandra Cezarska, Zygmunt Malanowicz, Henryk Bista.

- Lotnisko miejskie - "Kanclerz" (1988), historyczny, filmowe dzieje kanclerza wielkiego koronnego Jana Zamojskiego. Ostania kostiumowa produkcja zrealizowana w okresie PRL-u. Film wyreżyserował Ryszard Ber, wystąpili: Marcin Troński, Krzysztof Kolberger, Jerzy Kryszak, Danuta Kowalska. Emitowany również jako 5- odcinkowy serial.

- Areszt przy Wojska Polskiego - "Nowy Jork 4 rano" (1988), komedia obyczajowa, reżyserski debiut Krzysztofa Krauze. Zabawna opowieść o ślicznej barmance Agnieszce, która za sprawą Józka, "pensjonariusza" pobliskiego więzienia, wplątuje się w napad na furgonetkę przewożącą rzekomo zużyte banknoty. Główne role w filmie zagrali Janusz Józefowicz, Anna Wojton, Gustaw Lutkiewicz, Krzysztof Kowalewski. Komedię nagrodzono na Festiwalu Filmów Polskich w Gdyni w kategorii debiut reżyserski.

- Ulica Konarskiego - "Komediantka" (1988), film pełnometrażowy i 9 -odcinkowy serial, ekranizacja dwóch powieści "Komediantki" i "Fermentów" Władysława Reymonta w reżyserii Jerzego Sztwiertnia. Osadzona w środowisku warszawskich teatrzyków ogródkowych z początku XX wieku opowieść o losach młodej dziewczyny, Janki Orłowskiej, próbującej zrobić sceniczną karierę. Tytułową postać zagrała Małgorzata Pieczyńska, w pozostałych rolach wystąpili: Mariusz Benoit, Adrianna Biedrzyńska, Katarzyna Figura, Jan Kociniak, Henryk Bista, Krzysztof Gosztyła.

- Miejska Biblioteka, duża synagoga - "Biesy" (1988), francuska ekranizacja powieści Fiodora Dostojewskiego pod tym samym tytułem, w reżyserii Andrzeja Wajdy. Historia spisku i zabójstwa w kręgach XIX-wiecznych rosyjskich rewolucjonistów w pewnym prowincjonalnym miasteczku. W filmie zagrali: Omar Shariff, Lambert Wilson, Jerzy Radziwiłłowicz, Jean-Philippe Écoffey, Isabelle Huppert. Obraz pokazywano na Międzyanrodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie.

- Starowarszawska - "Daens" (1992), belgijsko- holendersko- francuska koprodukcja, filmowa biografia XIX-wiecznego belgijskiego księdza katolickiego Adolpha Daens'a, który walczył z przejawami społecznej niesprawiedliwości, doprowadził m.in. do zakazu zatrudniania dzieci w włókienniczej fabryce w Aalst. Film wyreżyserował Stijn Coninx, a w tytułowej roli wystąpił Jan Decleir. Obraz nominowany do Oskara w 1993 roku w kategorii najlepszy film nieanglojęzyczny oraz do statuetki Felisa, Europejskiej Nagrody Filmowej. Ogółem produkcja zdobyła 16 różnych nagród na międzynarodowych festiwalach, w tym w Chicago, Flandrii, Wenecji i Szanghaju.

- Areszt przy Wojska Polskiego - "Psy" (1992) film sensacyjny, jeden z najsłynniejszych polskich obrazów lat 90, zaliczany do kategorii tzw. mocnego męskiego kina. Wyreżyserowana przez Władysława Pasikowskiego historia byłego oficera UB, niejakiego Franza, który postanawia pomścić zabitych w trakcie akcji specjalnej kolegów. W roli głównej Bogusław Linda. Film nagrodzono na Festiwalu Filmów Polskich w Gdyni.

- Farna, przy budynku konserwatora zabytków - "Uprowadzenie Agaty" (1993) melodramat z elementami komedii, napisany i wyreżyserowany przez Marka Piwowskiego. Luźno nawiązująca do ucieczki Moniki Kren, córki wicemarszałka Sejmu, i Macieja Malisiewicza, opowieść o zakazanej miłości licealistki Agaty do Cygana, uciekiniera z więzienia. Tytułową rolę zagrała piotrkowianka Karolina Rosińska, w pozostałych rolach wystąpili: Sławomir Fedorowicz, Jerzy Stuhr, Pola Raksa. Soundtrack z filmu, "Czekasz na tę jedną chwilę", skomponowany i zaśpiewany przez Seweryna Krajewskiego stał się jednym z największych polskich przebojów lat 90.

- Starowarszawska, Rynek Trybunalski - "Jakub kłamca" (1999), amerykańsko-francusko- węgierska koprodukcja, dramat wojenny, filmowa adaptacja książki Jurka Beckera pod tym samym tytułem. W postać Jakuba, mieszkańca żydowskiego getta, gdzieś w okupowanej Polsce, który chcąc podnieść na duchu współtowarzyszy niedoli kłamie, że posiada radioodbiornik i przekazuje im sfingowane wiadomości o klęskach Niemców na froncie, wcielił się słynny amerykański aktor Robin Williams. W filmie zagrali również Alan Arkin, Liev Schroeiber, Bob Balaban, Nina Siemaszko. Obraz wyreżyserował Peter Kassovitz.

- Liceum im. Bolesława Chrobrego - "Syzyfowe prace" (1998), 6-odcinkowy serial telewizyjny i pełnometrażowy film, nakręcony na podstawie powieści Stefana Żeromskiego pod tym samym tytułem. Obie produkcje wyreżyserował Paweł Komorowski. Główne role zagrali m.in. Łukasz Garlicki, Bartek Kasprzykowski, Gustaw Lutkiewicz, Franciszek Pieczka, Alicja Bachleda- Curuś, Zofia Kucówna, Krzysztof Wakuliński, Jerzy Binczycki. Film pełnometrażowy pięciokrotnie nominowany do statuetki Orła, Polskiej Nagrody Filmowej.

- Ulica Rycerska, wejście na podwórko kamienicy przy Rynku Trybunalskim 1- "Pan Tadeusz" (1999), filmowa adaptacja poematu Adama Mickiewicza, pod tym samym tytułem, w reżyserii Andrzeja Wajdy. Przed kamera wystąpiła cała plejada polskich gwiazd, główne role zagrali m.in. Michał Żebrowski, Alicja Bachleda- Curuś, Grażyna Szapołowska, Bogusław Linda, Andrzej Seweryn, Daniel Olbrychski, Marek Konrad. Film zdobył 6 statuetek Orła, Polskiej Nagrody Filmowej, w tym m.in. za najlepsze zdjęcia, scenografię i montaż; "Złotą Kaczkę 50-lecia" przyznaną przez miesięcznik "Film" dla sceny Poloneza w kategorii najlepszy taniec oraz Złotą Taśm przyznawaną przez Koło Piśmiennictwa SFP w kategorii film polski za rok 1999. Ekranizację dzieła Mickiewicza w kinach obejrzało ponad 6 mln widzów.

- Pereca - "Przedwiośnie" (2001), film pełnometrażowy i 6-odcinkowy serial, filmowa adaptacja powieści Stefana Żeromskiego pod tym samym tytułem. Obie produkcje wyreżyserował Filip Bajon. W postać głównego bohatera, Cezarego Baryki, wcielił się Mateusz Damięcki, w pozostałych rolach wystąpili m.in. Janusz Gajos, Krystyna Janda, Daniel Olbrychski, Maciej Stuhr, Karolina Gruszka, Jan Nowicki, Małgorzata Lewińska. Film nagrodzono za muzykę, scenografię i kostiumy na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni.

- Ulica Pijarska, podwórko vis-a-vis klasztoru oo. Jezuitów - "Przeprowadzki" (2000), saga rodzinna, 10- odcinkowy serial opowiadający kilkudziesięcioletnią historię firmy Szczygieł, której założyciel i pracownicy trudnili się przeprowadzkami. Tłem wszystkich wydarzeń jest XX-wieczna historia Polski. Serial wyreżyserował Leszek Wosiewicz, scenariusz napisał Cezary Harasimowicz. W rolach głównych wystąpili: Krzysztof Banaszczyk, Kinga Preiss, Maja Ostaszewska, Artur Jagusiak, Anna Romanowska, Adam Ferency.

- Ulica Rycerska, podwórko na tyłach BWA- "Masz na imię Justyna" (2005), polsko-belgijsko-luksemburski dramat w reżyserii Franco de Pena. Historia młodej polskiej dziewczyny, która podstępem zostaje wywieziona do Niemiec przez swojego chłopaka, a następnie sprzedana handlarzom żywym towarem, którzy chcą uczynić z niej prostytutkę Justine. Tytułową postać zagrała Anna Cieślak, w pozostałych rolach zagrali: Rafał Maćkowiak, Arno Frisch, Matthieu Carrierre. Film miał reprezentować Luksemburg w walce o nominację do Oskara w kategorii najlepszy film nieanglojęzyczny, Amerykańska Akademia Filmowa zakwestionowała jednak wielkość luksemburskiego wkładu w produkcję.