Nadbużańskie "Nad Niemnem"

"Nadbużańskie 'Nad Niemnem'" to jeden z tekstów naszego cyklu "Serialowe wakacje". Opisujemy w nim miejsca, w których powstawały kultowe polskie seriale. Jeżeli chcecie poczytać więcej na ten temat to zapraszamy - KLIK!

Doskonale pamiętam opasłe wydanie "Nad Niemnem" Elizy Orzeszkowej, nad którym zasypiałem z nudów, czytając je wieczorami i które później taszczyłem na lekcje języka polskiego w liceum.

"'Nad Niemnem' Elizy Orzeszkowej zaczęło wychodzić w odcinkach 'Tygodnika Ilustrowanego' w 1887 roku. Pisane było niejako na zamówienie społeczne, w związku z dwudziestą piątą rocznicą powstania styczniowego i od razu zyskało sobie rzesze zwolenników. Umieszczając akcję powieści około roku 1885, zawarła w niej autorka zróżnicowany obraz nadniemeńskiej szlachty w obliczu nowych, popowstaniowych warunków politycznych i społeczno-ekonomicznych" - dość sucho przypomina nam fakty serwis Film Polski.

Pierwsza filmowa adaptacja "Nad Niemnem" powstała w 1939 roku. Premierę filmu w reżyserii Karola Szołochowskiego i Wandy Jakubowskiej wyznaczono na 5 września. Z przyczyn wiadomych nigdy do niej nie doszło. Wojna pochłonęła istniejące kopie - pierwsze celuloidowe "Nad Niemnem" stało się filmem-widmem.

Kolejnego podejścia podjął się Zbigniew Kuźmiński w 1986 roku. Powstał film i równocześnie czteroodcinkowy, prawie czterogodzinny, serial.

Zarówno wersja filmowa, jak i odcinkowa są bardzo wierne literackiemu pierwowzorowi, skupiając się głównie na miłosnych rozterkach Justyny Orzelskiej, które można streścić w pytaniu: Czy wyjść za mąż z rozsądku za arystokratę, czy z miłości za biednego szlachcica? Wszystko to w sosie pozytywistycznego etosu pracy, tradycji i patriotyzmu.

W głównych rolach w serialu wystąpili: Iwona Katarzyna Pawlak jako Justyna Orzelska, Adam Marjański jako Jan Bohatyrowicz, Marta Lipińska jako Emilia Korczyńska, Janusz Zakrzeński jako Benedykt Korczyński, Bożena Rogalska jako Marta Korczyńska, Michał Pawlicki jako Anzelm, Zbigniew Bogdański jako Orzelski, Jacek Chmielnik jako Zygmunt, Edmund Fetting jako Darzecki i, znana z "Czasu honoru", Ewa Wencel jako Klotylda Korczyńska.

Rolę tytułową - Niemna - zagrała rzeka Bug.

Marek Szymański w swojej książce "Polska na filmowo" podaje wieś Wasilew Szlachecki jako doskonały przykład "pięknych okoliczności przyrody" nadbużańskiej, jako żywo przypominającej plenery, w których realizowano "Nad Niemnem".

To właśnie w okolicy Wasilewa znajduje się malowniczy przełom Bugu, gdzie stojąc na stumetrowej skarpie i podziwiając panoramę, można równocześnie dojrzeć zabudowania Drohiczyna, gdzie Andrzej Wajda zrealizował "Panny z Wilka".

Jednak większość zdjęć do "Nad Niemnem" zrealizowano w okolicach Gnojna, miejscowości w dolinie rzeki Bug, w okolicach Białej Podlaskiej. To tereny Parku Krajobrazowego "Podlaski Przełom Bugu". Te malownicze plenery są jakby żywcem wyjęte z powieści Orzeszkowej i stanowią dla serialu "Nad Niemnem" prawdziwy wizualny skarb. Realizacja nad rzeczywistym Niemnem nie była możliwa, gdyż tereny te dziś znajdują się wszak w granicach Białorusi (i tak, jak zwracacie uwagę w komentarzach, sam wyjazd do innego kraju bloku wschodniego nie był problemem w tym czasie, ale sama kwestia logistyczna w realizacji zdjęć).

W Gnojnie znajduje się XIX-wieczny kościółek oraz stare drewniane chaty, które filmowcom posłużyły jako wieś Bohatyrowicze.

"Największą atrakcją turystyczną tej miejscowości jest punkt widokowy w północno-zachodniej części wsi. Usytuowany jest na skarpie liczącej trzydzieści metrów wysokości, która kończy się gwałtownym uskokiem nad Bugiem" - opisuje Szymański.

Czy piękne krajobrazy nadbużańskiego Niemna skuszą was jeszcze na późny urlop? A może macie inne wymarzone serialowe miejsce, do którego chcielibyście trafić. Podzielcie się waszymi planami w komentarzach. Zapraszamy!

* W trakcie pracy na tekstem nieocenioną pomocą okazała się książka "Polska na filmowo" Marka Szymańskiego.