Jak zdemaskować kłamcę?

Nie jest piękny, modnie ubrany, ani szczególnie lubiany. Ma za to jeden szczególny dar - Cal Lightman (Tim Roth), lider "The Lightman Group", wytropi kłamcę niemal z zamkniętymi oczami. W serialu "Magia kłamstwa" (w latach 2009-11 powstały trzy sezony) pomaga policji, FBI, korporacjom i osobom prywatnym.

Może też... pomóc i Tobie! Jak? Fikcyjny bohater używa na ekranie realnych technik psychologicznych, które każdy z nas może zacząć stosować choćby od zaraz.

Akwizytor zataja, że sprzedaje popsuty odkurzacz, a zatem okłamuje klienta. Chory mówi, że jest zdrowy, by ochronić bliskich przed cierpieniem - w dobrej wierze, ale też kłamie. Kobieta ufa, że ukochany do niej wróci, mimo że od roku jest związany z inną - oszukuje samą siebie. Niektóre badania pokazują, że sześć na dziesięć osób kłamie 2-3 razy w ciągu jednej, 10-min. rozmowy! Po co ludzie to robią? Zdaniem psychologów, żeby m.in. osiągnąć korzyść, zamierzony cel albo podnieść swoją wartość w oczach innych.

Ale nieważne, co nimi kieruje. Odgadnięcie prawdziwych intencji zazwyczaj jest dość proste, bo mamy je... wypisane na twarzy. Paul Ekman odkrył istnienie mikroekspresji. Koleżanka mówi, że ślicznie wyglądasz i się do Ciebie uśmiecha.

Czy autentycznie? Tak, jeśli przy jej oczach tworzą się tzw. kurze łapki (szczerze śmiejemy się tylko "oczami"). Jeżeli uśmiechają się tylko usta, najprawdopodobniej kłamie, bo mięśniami w okolicy warg można bez trudu sterować. Jeśli w kącikach ust tworzą się dołeczki, a policzki są dociśnięte do zębów, obdarowuje Cię fałszywym uśmiechem, będącym kombinacją dyskredytacji i szyderstwa.

Inny przykład. Mąż mówi, że mu przykro z powodu spóźnienia. Nie kłamie, jeśli wewnętrzne części brwi są uniesione i pokazuje się kilka zmarszczek pośrodku czoła. Również komunikacja niewerbalna może zdradzić kłamczucha. Koronny przykład - potakiwanie głową, gdy mówi się np.: "Nie zgadzam się z Tobą", albo mówienie: "Jestem pewien" połączone z jednoczesnym wzruszaniem ramion. Dalej - sposób mówienia. Udzielanie odpowiedzi na około ("Trudno jest zająć jakieś stanowisko") albo pytaniem na pytanie ("Jak możesz mnie o to posądzać?") sugeruje kłamstwo. Podobnie, gdy ktoś nagle zaczyna mówić spokojnym, miłym głosem, albo robi częste lub zbyt długie pauzy w wypowiedzi.

Utrzymywanie ciągłego kontaktu wzrokowego nie musi oznaczać kłamstwa. Może świadczyć o... seksualnym zainteresowaniu albo chęci zdominowania rozmówcy. Patrzenie na boki często oznacza zwykłe zdenerwowanie, podobnie jak wiercenie się czy ziewanie. Kolejny mitem jest to, że można nauczyć się perfekcyjnie kłamać. Boleśnie przekonał się o tym np. Sheldon Cooper (Jim Parsons) z "Teorii wielkiego podrywu" (odc. 10, sezon 1).

Obejrzyjcie, nie idźcie tą drogą!

Dr Paul Ekman (ur. 1934 r.), amerykański psycholog, który znalazł się na liście 100 najwybitniejszych psychologów XX wieku. Jego praca badawcza dotyczy głównie emocji oraz tego, jak i dlaczego ludzie kłamią. Jest pionierem w badaniach nad mikroekspresjami, czyli nieświadomymi, trwającymi zwykle poniżej jednej sekundy skurczami mięśni twarzy, które zdradzają prawdziwe emocje człowieka.

Ekman publikował na łamach wielu prestiżowych czasopism, m.in.: "The New York Times", "Washington Post" i "Psychology Today". W 2009 r. magazyn "Time" zaliczył go do grona 100 najbardziej wpływowych ludzi na świecie. Jest autorem książki "Kłamstwo i jego wykrywanie w biznesie, polityce i małżeństwie", wydanej również w Polsce.

mr